Polikistik Over Sendromu
Polikistik Over Sendromu (PCOS) toplumumuzda sıkça karşılaştığımız adetlerde gecikmeler (düzensiz yumurta üretimi sonucu), vücutta kıllanma artışı(hirşitismus), ciltte yağlanma ve akne oluşumu, saç dökülmesi, kilo alımı, gebe kalamama şikayet ve bulgular ile seyreden bir komplex hastalıktır.
Kadın vücudunda bulunan iki yumurtalıktan birisi, bir adet döneminde döllenmeye müsait bir olgun yumurta geliştirir. Bu yumurta gelişimini ve olgunlaşmasını “follikül” adı verilen içi sıvı dolu bir kesecikte tamamlar. Polikistik Over Sendromu’nda ise birçok yumurta aynı anda olgunlaşmaya çalışır fakat bunu başaramazlar. Sonuçta bir çok yumurta vardır ama bunların hiçbiri gelişip döllenme yeteneği kazanamazlar. Ben bunu hastalarıma genelde şu şekilde izah ediyorum: varsayın ki akşama yemekli 4 misafir bekliyorsunuz ama karşınıza 14 misafir çıkıyor ve siz 4 misafirlik yemek ile 14 misafiri ne kadar doyurabilirseniz işte aynı şekilde yumurtalıklardada 15-20 adet follikulden bir tane olgun yumurta oluşturacak follikül gelişmesi mümkün olmuyor. Burada iki konuyu aydınlatmak gerekiyor ki birincisi bu kistler çok küçük ve işe yaramaz kistlerdir ve sanıldığının aksine ameliyat ile alınmalarına gerekde faydada yoktur. İkinci konu ise bazı kadınlarda multikistik over denilen bir durum vardır ve polikistik over’den farklıdır.
Polikistik Over Sendromu (PCO sendromu) Tanısı Nasıl Konulur?
PCO sendromu tanısı hastanın tipik şikayetlerine bakılarak konulabilir. Yapılan fizik muayenede erkek tipi tüylenme artışı (kıllanma) izlenir. Tüylenme artışına tıbbi literatürde “hirsutism” adı verilmektedir. Hirsutism artan erkeklik hormonlarının etkisine bağlı bir durumdur.
Ultrasonda yumurtalıkta hastalığa özgü 3-6 mm çapını geçmeyen bir çok sayıda kist ile ovulasyon yani yumurtlamanın olmaması izlenir. Yumurtlamanın olmamasına “anovulasyon” denir.
Ayrıca yumurtalıkların hacmi de normale göre artmıştır, yani yumurtalıklar normalden daha iri görünümdedirler.
Ayrıca yükselmiş erkeklik hormonları ile artmış LH/FSH oranları gözlenmektedir.
Polikistik Over Sendromu (PCOS; PKOS) neden ortaya çıkar?
Günümüzde bu kesin olarak aydınlatamadığımız sendromun nedenleri arasında en sık suçlananı “genetik özellikler”dir. Nitekim iç anadoluda, özellikle Malatya civarında bu hastalığın bu kadar yaygın olması bu teoremi güçlendirmektedir. PCOS sendromunun diğer bir sebebinin insülin hormonuna karşı direnç olduğu kabul edilmektedir. Fazla salgılanan insülin yumurtalıklarla birlikte kalp-damar sistemini etkilemekte, bu direnç nedeni ile şeker hastalığı (Tip2 Diabet) gelişebilmektedir. Artan insülinin yumurtalıklarda androjen yapımını arttırır, bu kıllanmaya sebep olduğu gibi yumurtaların düzenli olarak büyüyüp çatlayamamasına ve dolayısıyla da adet düzeninin bozulmasına gebe kalmak güçleşmesine sebep olur. Bu durum çok uzun süreli devam etmesi rahim kanseri gelişme riskini ortaya çıkarır. Çünkü çatlayan yumurtanın salgıladığı progesteronun rahimi koruyucu etkisi ortadan kalkmaktadır.
Ancak kötü beslenme alışkanlıkları ve egzersiz yapmama ile kilo alımı gibi dışsal faktörler olayda tetikleyici durumdadır.
Sebep her ne olursa olsun muhtemelen tek başına ne genetik geçiş nede şeker hastalığına eğilim tek başına suçlu değildir ve birkaç faktör bir araya geldiğinde hastalık ortaya çıkmaktadır.
Polikistik Over Sendromunun Tedavisi Nasıl Yapılır?
PCOS tedavisinde ne yazıkki bir şeyi önceden bilmek ve kabullenmek gereklidir. PCOS geçici ve tedavi edilebilen bir durum değildir. Hayatınızı bununla nasıl barışık bir şekilde geçirebileceğinizi öğrenmeniz gerekmektedir ve ömür boyu düzenli beslenme ve sporu bir felsefe edinmeniz gereklidir. Bunu bence bazı insanları saçlarının kepeklenmesi gibi küçük bir kusur olarak algılayın ve kendinizi toplumdan dışlamayın vede dramatik bir hasta olarak görmeyin. İnanın yalnız değilsiniz ve çok fazla yandaşınız var. Bazı araştırmalar toplumda bu hastalığın %10’ların üzerinde olduğunu göstermektedir. Polikistik over sendromunda tedavi bu sebeplerle oldukça uzun bir süre devam eder. Çünkü yumurtalıklar üzerindeki baskı ortadan kalktıktan sonra tüm sorunlar yeniden başlayabilir.
PCOS kilo alımına eğilimi çok arttıran bir durumdur ve bunun en önemli etkilerinden biri vücuttaki kadınlık hormonu estrojen’in yağ doku tarafından erkeklik hormonu olan Testesterona çevrilmesidir. Zaten erkeklik hormonu yüksek olan PCOS hastalarında birde kilo var ise sorunlar iyice artar ve hem kıllanma artmaya hemde adet düzensizliklerinin süresi uzamaya başlar. KİLO ve KARBONHİDRATLAR DÜŞMANINIZDIR. Mutlaka iyi bir dietisyen ile temas halinde olmalısınız.
Adet düzensizliği ve tüylenme şikayeti belirgin olan kadınlarda tedavi de doğum kontrol ilaçları oldukça etkilidir. Buradaki tedavi ile yumurtalıklardan üretilen erkeklik hormonunu baskılanmaktadır. Bu tedavi şeklinde amaç vücutta yeni tüylerin oluşumunun engellenmesidir. Başlanan tedaviden sonuç alabilmek için en azından 6ay- 1yıl beklemek gereklidir.
Ne yazık ki oluşmuş tüyleri yok edecek ilaç tedavisi yoktur. Bunlar için yapılması gereken ağda, epilasyon gibi yöntemlerle bunların giderilmesidir ancak bunun içinde en az altı ay yeni kıl oluşumunu engelleyici doğum kontrol ilaçları ile tedavi yapmaktır.
Polikistik overi olan kadınların bir çoğunda yumurtlama gerçekleşmediği için infertilite problemi de olabilir. Eğer çocuk istemi varsa kullanılacak tedavi yumurtlama sağlayıcı ilaçların kullanımıdır. Ancak çok ciddi bir beslenme düzeni, yaklaşık 5-10lık bir kilo verimi ve insülin direncine karşı kullanılabilecek bazı antidiabetik ilaçlar ile polikistik overli kadınların % 80’inden fazlasında yumurtlama sağlanabilir. Bunların arasında diabet hastalarına verilen bazı ilaçlarda olabilmektedir bunun için endişeye kapılmayın. Öte yandan ne kadar uğraşılırsa uğraşılsın bazı hastalar kaliteli yumurta üretemezler ve bu durumda tüp bebek tedavisine gereksinim duyulabilir.
Polikistik over sendromunun tedavisindeki ilaçlar oldukça etkilidir. Ancak, bazen ilaçla tedavide başarı sağlanamadığında laparoskopik cerrahi ile yumurtalıklara cerrahi bir girişim (ovarian drilling) uygulanabilir. Ancak bu yöntem hemen hemen sadece bebek istemi olup 1 yılın üzerinde bunun için çaba göstermiş ailelerde diğer tüm yöntemler başarılı olamamış ise denenmelidir.